In 2018 sprak Oprah Winfrey een dankwoord uit bij het ontvangen van een Golden Globe. Het is een krachtige speech die vaak wordt aangehaald als een schoolvoorbeeld van goed spreken in het openbaar. Minder dan tien minuten, en als je haar ziet spreken en vervolgens haar tekst analyseert heb je eigenlijk een snelcursus: hoe presenteer ik een goed verhaal? Dat doen we dus in deze blog.

Eerst maar eens het filmpje zelf:

Wat maakt haar speech nou een goede speech?

Ze gebruikt beeldende taal in haar toespraak

Ze begint met het volgende beeldende voorbeeld:

In 1964, I was a little girl sitting on the linoleum floor of my mother’s house in Milwaukee watching Anne Bancroft present the Oscar for best actor at the 36th Academy Awards. She opened the envelope and said five words that literally made history: “The winner is Sidney Poitier.” Up to the stage came the most elegant man I had ever seen. I remember his tie was white, and of course his skin was black, and I had never seen a black man being celebrated like that. I tried many, many times to explain what a moment like that means to a little girl, a kid watching from the cheap seats as my mom came through the door bone tired from cleaning other people’s houses.

Mooi taalgebruik is ook “to maintain hope for a brighter morning, even during our darkest nights“. Tegenstellingen in één zin zijn altijd mooi, een techniek bekend uit de poëzie.

Ze vertelt een persoonlijk verhaal

Logisch, zul je misschien denken, ze spreekt een eigen dankwoord – maar heel logisch is het niet, in veel dankwoorden worden algemene uitspraken gedaan over het vak en speciale bedankjes aan bepaalde vrienden en collega’s van de spreker. Oprah verbindt haar eigen persoonlijke verhaal – de eerste zwarte vrouw die een Golden Globe krijgt – aan zwarte emancipatie en MeToo. Alle boeken over speechen raden aan om ‘authentiek’ te zijn. Oprah is authentiek.

Ze gebruikt opsommingen en in het bijzonder de ‘drietrap’, de opsomming van drie onderdelen, categorieën, begrippen na elkaar. Het is een beroemde stijlfiguur die bijna een cliché is, maar ook hoort bij ‘goed spreken’, gebruik je het niet, dan loop je de marathon op blote voeten. Ik heb deze stijlfiguur in onderstaande tekst van haar in het vet gezet.

But it’s not just a story affecting the entertainment industry. It’s one that transcends any culture, geography, race, religion, politics, or workplace. So I want tonight to express gratitude to all the women who have endured years of abuse and assault because they, like my mother, had children to feed and bills to pay and dreams to pursue. They’re the women whose names we’ll never know. They are domestic workers and farm workers. They are working in factories and they work in restaurants and they’re in academia, engineering, medicine, and science. They’re part of the world of tech and politics and business. They’re our athletes in the Olympics and they’re our soldiers in the military.

In haar toespraak zitten verhaaltechnieken

• Ze vertelt over haarzelf, samengevat: er was eens een klein meisje dat op een dag een knappe zwarte acteur op televisie zag – het is de er-was-eens-structuur die iedereen kent van sprookjes uit zijn jeugd, heel effectief.
• Ze vertelt over haar moeder, de assepoester van het verhaal, die doodmoe thuiskomt na een dag lang schoonmaken
• Ze vertelt het waargebeurde verhaal van Recy Taylor, beeldend beschreven als een zwarte ‘echtgenote en moeder’ die door zes blanke mannen werd verkracht en “left blindfolded by the side of the road coming home from church.” Ze verbindt dat verhaal aan dat van Rosa Parks, de beroemde Amerikaanse die tegen apartheidswetgeving van zuidelijke staten in de VS streed. Taylor is 91 geworden en racistische verkrachtingen zullen niet meer onbestraft blijven.
• Haar speech/toespraak loopt goed af. Happy end. Van schaamte naar doorzetten en overwinnen. “To say how we experience shame, how we love and how we rage, how we fail, how we retreat, persevere and how we overcome. (…) So I want all the girls watching here, now, to know that a new day is on the horizon! And when that new day finally dawns (…)

Ze maakt de cirkel rond

Ze begint met zichzelf als klein meisje voor de televisie en eindigt met So I want all the girls watching here, now, to know that a new day is on the horizon!

Ze gebruikt de ik-jij-wij-volgorde in haar speech

Let op, het zit in deze tekst verstopt:

So I want all the girls watching here, now, to know that a new day is on the horizon! And when that new day finally dawns, it will be because of a lot of magnificent women, many of whom are right here in this room tonight, and some pretty phenomenal men, fighting hard to make sure that they become the leaders who take us to the time when nobody ever has to say “Me too” again.

Ze vertelt het heel goed

Winfrey heeft veertig jaar ervaring in presenteren dus ze weet hoe ze een tekst vertelt. Ze verandert in spreeksnelheid, in stemhoogte en laat pauzes vallen. Bekijk eens haar bewegingen en manier van spreken in de laatste anderhalve minuut van haar speech:

Doe het net als zij!

De speech is heel leerzaam. Het is bovendien leerzaam om de speech te analyseren en te evalueren (nieuwelingen die onze club niet kennen weten dat niet, maar op de trainingsavonden van de Amsterdamse Brugman Club doet een deskundig ander lid na een speech een korte bespreking van de sterkste punten en geeft tips waarin de spreker zijn spreekvaardigheid nog kan vergroten).

Voor wie spreekt: bekijk de speech en ga na wat je ervan kunt leren. Voor wie andere clubleden evalueert: let in het bijzonder op de aspecten structuur, verhaaltechnieken, stijlfiguren en voordracht, en doe concrete suggesties wat al goed is en wat de spreker aan zijn speech of optreden kan verbeteren. Vaak is het een samenspel van een goed verhaal met wijze van presentatie: als de structuur niet goed in elkaar zit, valt de overdracht in het water.